Encefalopatia wątrobowa – co to jest?

Encefalopatia wątrobowa stanowi zespół zaburzeń neurologicznych i psychiatrycznych spowodowanych ciężkimi, ostrymi lub przewlekłymi chorobami wątroby. Do jej rozwoju dochodzi na skutek upośledzenia wątroby i zaburzenia funkcji usuwania z krwi takich substancji toksycznych, jak amoniak, fenole, merkaptany oraz kwasy tłuszczowe, które uszkadzają tkankę nerwową i w efekcie prowadzą do zaburzeń psychicznych.

Objawy encefalopatii wątrobowej 

Do objawów encefalopatii wątrobowej zaliczają się między innymi: 

  • zaburzenia świadomości, 
  • zmiany zachowania,
  • zaburzenia funkcji intelektualnych, 
  • niedowład kończyn dolnych, 
  • polineuropatia. 

Schorzeniu często towarzyszą ponadto żylaki przełyku oraz wodobrzusze. Zaawansowane stadia choroby powodują poważne zaburzenia neurologiczne, w ostateczności może dojść do całkowitej utraty świadomości, sztywności odmóżdżeniowej i areaktywnych źrenic, co określane jest śpiączką wątrobową. Wyróżnia się dwie postaci encefalopatii wątrobowej – postać epizodyczną, występującą po czynniku wyzwalającym, oraz postać przewlekłą o stale utrzymujących się objawach. 

Diagnostyka encefalopatii wątrobowej 

Diagnostyka encefalopatii wątrobowej dokonywana jest na podstawie:

  • wywiadu lekarskiego z zastosowaniem skali CHESS, 
  • badań laboratoryjnych służących określeniu stężenia we krwi amoniaku, potasu, sodu oraz enzymów wątrobowych, 
  • badania elektroencefalograficznego, 
  • badań służących wykluczeniu innych chorób – tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego czy też badania poziomu glukozy we krwi. 

Leczenie encefalopatii wątrobowej 

Współcześnie stosowanych jest wiele różnorodnych metod leczenia encefalopatii wątrobowej.

  • Leczenie zaparć

Ważnym elementem terapii, a także profilaktyki choroby, jest skuteczne leczenie zaparć, które mogą prowadzić do rozwoju patologicznej flory bakteryjnej i nasilenia procesów gnilnych, co z kolei powoduje uszkodzenia wątroby. W leczeniu zaparć stosowana jest przede wszystkim laktuloza, często aplikowane są również makrogole. Inną metodą opisywaną w literaturze fachowej jest płukanie jelit, które redukuje liczbę bakterii oraz amoniaku i innych substancji toksycznych. 

  • Farmakoterapia encefalopatii wątrobowej

Wśród leków powszechnie stosowanych w leczeniu encefalopatii wątrobowej należy wymienić takie środki, jak: 

  • asparginian ornityny (LOLA, L-ornithine L-aspartate) pozwalający zwiększyć metabolizm amoniaku, wspomagając jego wiązanie z glutaminianem, 
  • enzymy trzustkowe poprawiające trawienie białek i węglowodanów, 
  • neomecyna, 
  • metronidazol,
  • wankomycyna,
  • antybiotyki chinolonowe. 

W zaawansowanych stadiach choroby wykorzystywane są metody leczenia oparte na dializie albuminowej, która służy usunięciu zgromadzonych w wątrobie toksyn. Encefalopatia wątrobowa jest uleczalna, a jej skutki są odwracalne pod warunkiem, iż specjalistyczne leczenie zostało wdrożone odpowiednio wcześnie, a u chorego nie występują inne choroby neurologiczne i metaboliczne. W niektórych przypadkach zdarza się, że zmiany neuropsychiczne wywołane encefalopatią wątrobową ulegają utrwaleniu. 

Jakie są przyczyny rozwoju encefalopatii wątrobowej? 

Przyczyną rozwoju encefalopatii wątrobowej mogą być: 

  • wzrost produkcji amoniaku w jelitach na skutek zaparć, zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, nadmiernej podaży białka w diecie, krwawienia do przewodu pokarmowego lub zaburzeń trawienia, 
  • wzrost produkcji amoniaku poza jelitami, który może być spowodowany infekcją organizmu, odwodnieniem, niewydolnością nerek oraz przyjmowaniem leków moczopędnych, na przykład acetazolamidu oraz diuretyków tiazydowych, 
  • upośledzenie detoksykacji amoniaku spowodowane:
    •  martwicą hepatocytów, do której doszło na skutek ostrej niewydolności wątroby,
    • zmniejszoną liczbą prawidłowych hepatocytów w przebiegu marskości wątroby, 
    • krążeniem obocznym, 
    • nadciśnieniem wrotnym, 
    • zakrzepicą żyły wrotnej, 
    • chorobą Budda–Chiariego. 

Należy ponadto wymienić czynniki, które mogą przyczynić się do wystąpienia epizodu encefalopatii wątrobowej. Są to między innymi: 

  • niedotlenienie, 
  • operacja któregoś z narządów, 
  • zażycie leków oddziałujących na układ nerwowy, 
  • występowanie zaburzeń elektrolitowych, takich jak hipokaliemia, czyli zbyt niskie stężenie potasu we krwi.
  • nadmierne spożycie alkoholu.

Encefalopatia wątrobowa rozwija się również u pacjentów z zapaleniem wątroby oraz zespołem Reye’a. Bardzo często stanowi też powikłanie nieleczonej marskości wątroby – szacuje się, że występuje u około 30%-40% wszystkich osób dotkniętych tą chorobą. 

Terapia uzależnień – Kraków 

Osoby, które nadużywają alkoholu i są przez to zagrożone zachorowaniem na encefalopatię wątrobową, zachęcane są do skorzystania z oferty Ośrodka Terapii Uzależnień w Krakowie – FreeDom zajmującego się leczeniem nałogu alkoholowego. Placówka zrzesza wykwalifikowanych i empatycznych lekarzy cechujących się wyjątkowym podejściem do pacjenta, którzy w domowej atmosferze pomogą uzależnionej osobie zerwać z nałogiem i rozpocząć nowe, zdrowsze życie.